سالگرد فرمان تاسیس مجلس( مشروطه)
روزنامه شهر آرا، پنجشنبه، ۱۳ مرداد ۱۴۰۱
ادامه:
سلطنت صحیح بی زوال با بودن مجلس است». اما این نامه با پاسخ روشنی از شاه همراه نشد زیرا شاه بیمار گردید و اغلب کارها به دست عین الدوله ی مستکبر( صدر اعظم شاه) افتاده بود که او یکی از بزرگترین مخالفان تاسیس مجلس بود. در نتیجه عین الدوله بر ممانعت از ایجاد مجلس و فشار بر مردم همت گماشت و آیت الله طباطبایی در سخنرانی خود گفت:« مردم بیدار شوید، درد خود را بدانید، دوای درد را پیدا کنید… ما عدل و عدالتخانه می خواهیم، ما اجرای قانون اسلام را می خواهیم، ما مجلس می خواهیم». در نتیجه فشار بر مردم ادامه یافت و علما و جمعی از مردم در تاریخ در ۲۴ تیر ۱۲۸۵ به قم مهاجرت کردند. از طرف دیگر دو روز پس از هجرت علما به قم در ابتدا یک گروه پنجاه نفره از بازرگانان و طلاب در ۲۷ تیر ماه به سفارت انگلستان رفته و در آنجا بست نشستند. رفته رفته جمعیت کثیری به آنها ملحق شدند تا جایی که در برخی منابع حضور جمعیت دوازده یا سیزده هزار نفری را در این کارزار یاد کرده اند کما اینکه يكی از شاهدان وقایع سفارت می گوید:« در حدود دوازده هزار تن در باغ سفارت خيمه برافراشتند… در هر نقطه از سفارت چادرى برپا شده و هزاران تن از هر طبقه، بازرگانان، عالمان، پيشهوران درهم فشرده شده باشند. روزان و شبان با گردنهاى كشيده و با بردبارى گرد هم نشسته». در آنجا بود که خواسته های متحصنین توسط سفارت انگلیس به مظفرالدین شاه ابلاغ شد که بند چهارم از آن خواسته ها، تاسیس عدالتخانه بود اما عین الدوله و اطرفیان وی در صدد برآمدند تا با دادن پاسخ های سرکوب گرایانه، مردم را به سکوت فراخوانند اما دیگر فرصت به منظور مقاومت در برابر مردم از میان رفته بود زیرا تعداد افراد حاضر در سفارتخانه بیش از پیش شده بود و عوال دیگری سبب شد تا کارزار مردمان ایران به نتیجه رسد که از آن عوامل بود: الف) انتشار اخبار تلگرافهاى حمایت روحانيون تبریز و نجف به تهران؛ ب) پیوستن بخشی از نیروهای نظامی به مردم متحصن در سفارت؛ ج) فعالیت انجمنهاى مخفى و ملیون به منظور ترویج اندیشه حکومت مبتنی بر قانون. بنابراین جرأت و قدرت مردم بیشتر گردید تا جایی که در مرحله بعد در بند سوم از خواسته های خود به صورت رسمی، افتتاح دارالشوری را بیان کردند. در نتیجه با شدت گرفتن این وضعیت، مظفرالدین شاه که اوضاع را آشفته دید در روز ششم مرداد، عین الدوله را برکنار نمود و در اقدامی دیگر در چهاردهم جمادى الثانيه ۱۳۲۴ مطابق با سیزدهم مرداد ۱۲۸۵ فرمان تاسیس مجلس( عدالتخانه یا مشروطه) را صادر کرد که در بخشی از آن آمده است:« چنان مصمم شديم كه مجلس شوراى ملى از منتخبين شاهزادگان قاجاريه و علما و اعيان و اشراف و ملاكين و تجار و اصناف به انتخاب طبقات مرقومه در دار الخلافهى تهران تشكيل و تنظيم شود كه در مهام امور دولتى و مملكتى و مصالح عامه مشاوره و مداقه لازمه را به عمل آورده به هيئت وزراى دولت خواه ما در اصلاحاتى كه براى سعادت و خوشبختى ايران خواهد شد، اعانت و كمك لازم را بنمايد». تاريخ صدور این فرمان مقارن با روز تولد شاه بود و متحصنین سفارت در جشن روز تولد وی شرکت كردند و سر در سفارت، چراغانی و با پرچمهاى سه رنگ ايران تزيين شد. ماده تاریخ فرمان تاسیس مجلس که مطابق با عبارت« عدل مظفر» بود را بر سر در ساختمان مجلس شورای ملی( دارالشورایملی) نصب کردند که بحساب ابجد، مطابق با ۱۳۲۴ قمری(۱۲۸۵ ش) می باشد.
منابع: تاریخ بیداری ایرانیان، ج۲، ص۲۹۷/ حیات یحیی، ج۲، ص۲۳/ تاریخ مشروطه ایران، ص ۸۶ و ۹۰/ ايران در دوره سلطنت قاجار، ص: ۴۴۳