مراد از زنان تاجدار اشاره به زنانی است که در ایران به شکل جزئی یا کلی به حکمرانی و سلطنت دست یافته اند.

هُمای

هُمای دختر «کی بهمن» ملقب به چهرآزاد که در اواخر عمرِ بهمن به سلطنت رسید و داراب (از پادشاهان کیانی) از او متولد شد و بر اساس منابع این زن در حدود ۳۰ سال حکومت نمود. برخی او را همان آتوسا (دختر اردشیر دوم) می‌دانند.

موزا (موسا)

برده‌ای رومی بود که توسط آگوستوس، امپراتور روم به عنوان هدیه به دربار فرهاد چهارم اشکانی داده شد. سپس همسر فرهاد چهارم شد و فرزندش فرهاد پنجم از وی متولد شد. ۲ سال پیش از میلاد در توطئة کشته شدن فرهاد چهارم حضور یافت و بعد از آن به تخت نشست و به همراه فرهاد پنجم حدود شش سال حکمرانی نمود.

آذرمی دخت (آزرم)

دختر خسرو پرویز بود که بعد از برکناری پسرعمه‌اش شاپور شهروراز به قدرت رسید. در نهایت توسط رستم فرخ‌زاد کشته شد.

ایفرا هرمز (فرایه هرمز)

یکی از زنان نجیب‌زاده ساسانی، همسر هرمز دوم و مادر شاپور دوم (ذوالاکتاف) بود. وی دارای پدری یهودی بود و اما خود او بعدها مسیحی شد. پس از درگذشت هرمز دوم و بعد از ایامی چند که آذرنرسی حکومت کرد، به سبب اینکه شاپور به دنیا نیامده بود، تاج ساسانی را روی زِهدان مادر وی ایفرا هرمز قرار دادند و در نتیجه ایفرا مادر شاه و یکی از زنان قدرتمند محسوب گردید.

بوران

دختر خسرو پرویز و نخستین زن در ایران است که به عنوان پادشاه رسمی و مستقل بر تخت نشست. بعد از او برادرزاده‌اش یزدگرد سوم حکومت کرد و با حمله اعراب به ایران شاهنشاهی ساسانی سقوط کرد.

شیرین دختِ اسپهبد رستمِ طبری

نام دیگر وی «سیده ملک‌خاتون» و ملقب به «ام ‌الملوک» بود. وقتی مجدالدوله به حکومت رسید به سبب اینکه هنوز در سنین خردسالی به سر می‌برد، اداره امور و نیابت سلطنت به مادر او «سیده ملک‌خاتون» واگذار گردید و در نهایت در سال ۴۱۰ قمری وفات یافت.

آبش خاتون

او دختر اتابک سعد بن ابوبکر بن سعد و ترکان خاتون و همسر هولاکو خان مغول بود. آبش تنها فرمانروای زن در استان فارس بود. وی در سال ۶۸۵ قمری وفات یافت.

پادشاه خاتون(لاله خاتون)

او ملقب به «صفوة الدنیا و الدین» و هفتمین حکمران از قراختائیانِ کرمان و دختر قطب الدین محمد و تَرکان خاتون بود. مورخان پادشاه خاتون را زنی خوب صورت و با لیاقت وصف کرده اند که بارگاه او محل تجمع اهل فضل و دانش بوده و اوقاتش را در مجالست با عالمان و شاعران می گذرانید. در خوشنویسی نیز دست داشته و چندین جلد قرآن به خط او نوشته شده است.نهیایتا در شعبان ۶۹۴ کشته شد.

قتلغ ترکان خاتون

وی ملقب به عصمت الدنیا و الدین بود. پس از مرگ شوهرش به عنوان چهارمین حاکم قراختائیان، زمام حکومت را به دست گرفت و در مدت ۲۵ سال فرمانروایى وى امنیت به نواحى تحت قلمرو این بانو روى آورد و نیز آبادانى و فعالیتهاى اقتصادى اجتماعى رونق گرفت. سرانجام در سال ۶۸۲ قمری وفات یافت.

دولت خاتون

وی چهاردهمین حاکم اتابکان لر کوچک و فرزند بدرالدین مسعود دوم بود که از سال ۷۰۵ تا ۷۰۶ ق در شهر خرم آباد حکومت کرد. وی از متحدین حکومت ایلخانی بود.

دوندوخاتون (اميره تندو)

او دختر «حسين بن اويس» سومين پادشاه جلايرى بود که یکی از اقداماتش در دست گرفتن خوزستان بود. او پنج سال نيابت سلطنت ناپسريش محمود را بر عهده داشت و پس از آنكه در سوء قصد به وی شرکت نمود در حدود سه سال به تنهايى حكومت نمود و سرانجام در سال ۸۲۲ ق وفات یافت.

خیرالنساء بیگم (مهدعلیا)

او همسر شاه محمد خدابنده و مادر شاه عباس اول بود. به دليل ضعف و كورى محمد خدابنده، ادارۀ امور كشور عملا به دست خيرالنساء مهدعليا افتاد و نهایتا ظهر يكشنبه اول جمادي‌الآخره ۹۸۷  او را به قتل رساندند.

تاجی بیگم

وی دختر فتحعلی شاه قاجار و همسر خسروخان بن امان الله خان، والی کردستان و بنی اردلان بود. بعد از آنکه خسرو خان وفات یافت، ولایت کردستان به فرزندان او رسید منتها به سبب اینکه فرزندانش خردسال بودند و تاجی بیگم از کیاست و دانش زیادی برخوردار بود، مدیریت این ولایت در دست وی قرار گرفت و به خوبی از عهده آن کار برآمد.

ملکه جهان خانم

ملقب به مهد علیا، نواب عِلیّه و ملکه قَجَری همسر محمدشاه، مادر ناصرالدین‌شاه بود که با تحریک وی امیر کبیر کشته شد. پس از آنکه محمدشاه آخرین نفس‌هایش را در کاخ محمدیه کشید، در نامه‌ای به همه حاکمان شهر‌ها و ولایات اعلام کرد تا رسیدن شاه جدید فرمان او فرمان شاه است و در مجموع حدود ۴۰ روز سلطان رسمی ایران بود. مهدعلیا در ۶ ربیع‌الآخر ۱۲۹۰، هنگامی که ناصرالدین شاه در اروپا بود، در تهران درگذشت.

عکس ملک‌جهان خانم. عکاس: آنتوان سوریوگین